Wielkie Oczy

Zobacz też: inne znaczenia.

Wielkie Oczy

wieś

Siedziba władz gminy, dawny dwór

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

lubaczowski

Gmina

Wielkie Oczy

Liczba ludności (2021)

926^[2]

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

37-627^[3]

Tablice rejestracyjne

RLU

SIMC

0613263

Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego

50°01′31″N 23°09′46″E/50,025278 23,162778^[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Wielkie Oczy (ukr. Великі Очі) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Wielkie Oczy^[4]^[5]. Leży na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, w pobliżu granicy z Ukrainą.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego; jest siedzibą gminy Wielkie Oczy.

Wielkie Oczy były miastem. Lokowane w 1671 roku, utraciły prawa miejskie w 1935 roku^[6].

Części wsi

Integralne części wsi Wielkie Oczy^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0613270	Horysznie	część wsi
0613286	Mielniki	część wsi

Historia

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od istniejących tu niegdyś dwóch stawów. Początki miejscowości sięgają XIV w. Już w XVI wieku istniał w Wielkich Oczach kościół będący filią parafii w Krakowcu. Przy nim Andrzej Modrzewski w 1667 roku osadził dominikanów. W następnych latach wybudowano murowany kościół i niewielki klasztor^[7].

W 1671 roku Wielkie Oczy otrzymały od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego prawa miejskie. W miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Mikołaj Bazyli Potocki, starosta kaniowski, zapisał dobra Wielkie Oczy w województwie ruskim położone synowcowi swemu ks. Kajetanowi Potockiemu, kanonikowi katedralnemu krakowskiemu^[8].

W XIX w. działały tu dwie garbarnie, dwie cegielnie i aż cztery gorzelnie. W mieście w 1842 roku urodził się Bernard Henner, właściciel zakładów fotograficznych i radny miasta Przemyśla^[9] Pod koniec XIX w. było tu ok. 2 tys. mieszkańców – Polaków, Rusinów i Żydów. Po wojennych zniszczeniach w 1915 roku Wielkie Oczy podupadły, a w 1935 roku utraciły prawa miejskie.

W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie jaworowskim w woj. lwowskim. W 1943 Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowała tutaj 45 Żydów. W 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali na terenie wsi 31 Polaków^[10].

W 1926 roku władze zakonu dominikanów zlikwidowały klasztor, a parafię przekazały diecezji przemyskiej. W 1986 roku na frontonie kościoła umieszczono tablicę ku czci Polaków pomordowanych w latach 1939 - 1946, zawierającą nazwiska wielu mieszkańców Wielkich Oczu i okolicznych wsi^[11].

O dawnym miejskim charakterze świadczy układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem, otoczonym kamieniczkami i drewnianymi domami. O dawnym współistnieniu trzech religii świadczą obiekty sakralne tych wyznań.

Turystyka

Szlak Architektury Drewnianej – Trasa nr VI (lubaczowska)

Galeria

Dawny rynek i pomnik
Dawna synagoga
Dom Pomocy Społecznej
Zespół szkół
Dom (stan w 2007) projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1918,
ul. Krakowiecka 4

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146455
↑ Wieś Wielkie Oczy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-24] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
↑ Zespół kościelno-klasztorny - Wielkie Oczy - Kultura i turystyka - Dla turysty - Strona internetowa Gminy Wielkie Oczy [online], www.wielkieoczy.info.pl [dostęp 2022-09-06] (pol.).
↑ Sadok Barącz: Pamiątki buczackie. Lwów: Drukarnia Gazety Narodowej 1882, s. 68–69.
↑ Wielkie Oczy - przewodnik - Shtetl Routes - Teatr NN [online], shtetlroutes.eu [dostęp 2022-09-06] (pol.).
↑ SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 353-354, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
↑ WIELKIE OCZY - ZABYTKI - KOŚCIÓŁ [online], wielkieoczy.itgo.com [dostęp 2022-09-06] .

Linki zewnętrzne

Wielkie Oczy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 345 .
Autorska strona monograficzna Krzysztofa Dawida Majusa
Fotografie Pawła Rydzewskiego. roztocze.horyniec.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
Parafia Wielkie Oczy. parafiawielkieoczy.iap.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-26)].

Gmina Wielkie Oczy

Siedziba gminy: Wielkie Oczy

Wsie	Bihale Kobylnica Ruska Kobylnica Wołoska Łukawiec Majdan Lipowiecki Potok Jaworowski Skolin Wielkie Oczy Wólka Żmijowska Żmijowiska
Integralne części wsi	Chrycki Czaplaki Czopy Dumy Geregi Glinki Horysznie Mielniki (Kobylnica Wołoska) Mielniki (Wielkie Oczy) Niwa Podłozy Romanki Rotyska Sople Szczeble Tarnawskie Ulica Wola Zagrobla

Powiat jaworowski (1920–1939)

Siedziba powiatu – Jaworów

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Jaworów Krakowiec (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Krakowiec (→) Wielkie Oczy
Gminy miejskie (1920–39 →)	Jaworów Krakowiec
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Bruchnal Gnojnice (w 1944 →) Nahaczów Ożomla Mała Szkło Szutowa Wielkie Oczy (w 1944 →*) Wierzbiany
Legenda	* częściowo włączona do ZSRR w 1944

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.