Atela

Atela (lat. Atella, starogrčki: Ἀτελλα) bio je drevni osački grad u Kampaniji koji je ležao između Kapue i Neapolisa, na oko 12 kilometara udaljenosti od oba ta grada.[1] Antički izvori ne spominju Atelu u vezi s ratovima koji su Rimljani vodili sa stanovnicima Kampanije niti u vezi s naseljavanjem Kampanije 336. pne., no može se pretpostaviti da je delio sudbinu Kapue, svog moćnog suseda, premda natpisi na novcu potvrđuju samostalnost Atele.[1] U drugom punskom ratu Atela se među prvim italskim gradovima svrstala uz Kartaginjane nakon rimskog poraza kod Kane.[2] Zato su Rimljani, nakon zauzeća Kapue (211. pne.), vrlo strogo postupili s Atelom: najuglednije stanovnike i vođe pobune protiv Rimljana odmah su pogubili, a ostali stanovnici bili su delom prodati u ropstvo, a delom raseljeni po udaljenim lokacijama. Sledeće godine (210. pne.) nekoliko preostalih stanovnika moralo se preseliti u Kalatiju, a umesto njih u Ateli su naseljeni stanovnici Nucerije, grada je koji je razrušio Hanibal.[3] Nakon toga grad se, kako se čini, brzo oporavio, pa Ciceron spominje Atelu kao tada živ i važan grad, koji se nalazio pod njegovim pokroviteljstvom, premda nam razlozi za taj odnos nisu poznati.[4] U Avgustovo doba u Ateli se naselila kolonija veterana, ali je grad zadržao samo status municipija i Strabon ga kasnije svrstava među manje gradove Kampanije.[5][6][7] Atela je sve do 9. veka bila sedište biskupa, ali je tada počela da opada, pa su 1030. stanovnici prešli u susedni grad Aversu, koji je osnovao normanski plemić Rainulf (Rainulphus). Na lokalitetu Atele i danas se mogu videti ostaci zidina i drugih ruševina, a pronađeni su i brojni natpisi, terakota i drugi manji nalazi.[1]

Atela je najpoznatija u vezi s jednom posebnom scenskom vrstom koja je navodno nastala u tom gradu i zato još u antici bila nazvana atelanom (fabula atellana), a koja je uživala veliku popularnost među Rimljanima. Prema nekim vestima iz antike, atelena se isprva izvodila na osačkom dijalektu,[8] a i Strabon kaže da, premda u njegovo doba "Osci više ne postoje kao posebno pleme, njihov se dijalekt održao među Rimljanima, a dramske predstave i farse sastavljene na tom dijalektu i dalje se prikazuju na nekim igrama ustanovljenim u drevna vremena".[9]

Reference

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 William Smith, LLD (ed.), Dictionary of Greek and Roman Geography, London, 1854, s.v. Atella.
  2. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, XXII, 61, 11.
  3. ↑ Livije, Od osnivanja Grada, XXVI, 16, XXVI, 33, XXVI, 34; XXVII, 3.
  4. ↑ Ciceron, O agrarnom zakonu, II, 31; Ciceron, Ad familiares, XIII, 7; Ciceron, Pisma bratu Kvintu, II, 14.
  5. ↑ Plinije Stariji, Prirodoslovna pitanja, III, 29.
  6. ↑ Strabon, Geografija, V, 4.
  7. ↑ Ptolemej, Geografija, III, 1, 68.
  8. ↑ Tit Livije, Od osnivanja Grada, VII, 2, 8.
  9. ↑ Strabon, Geografija, V, 3, 6.