Mołdawit

Mołdawit

Mołdawit, Czechy
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	SiO2(+Al2O3)
Twardość w skali Mohsa	5,5 - 6,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	brak
Układ krystalograficzny	amorficzny
Topliwość	1300
Gęstość minerału	2,303 do 2,385 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	zielona
Rysa	biała
Połysk	szklisty
Współczynnik załamania	1,48 – 1,50 (zmienny)
Multimedia w Wikimedia Commons

Mołdawit^[1] (wełtawit, moldavit^[2], vltavin^[3] ) – rodzaj zielonych, przezroczystych tektytów występujący głównie w iłach^[4] południowych Czech i Moraw^[3] .

Nazwa

Nazwa tej odmiany tektytów pochodzi od niemieckiej nazwy rzeki Wełtawa. Alternatywną nazwą języku polskim jest wełtawit^[2].

Występowanie

Mołdawity głównie występują na Morawach i w Czechach, ale także znajdowany jest w Saksonii, Austrii i Szwajcarii^[3] . W 2013 r. opisano występowanie ich na Dolnym Śląsku^[5].

Opis

Mołdawity charakteryzują się nierówną powierzchnią, przezroczystością, zieloną barwę (butelkowa zieleń, czasem inne odcienie zieleni)^[3] . Mają temperaturę topnienia 1300 °C^[3] , twardość wynosi od 5,5^[1] do 6,5^[3]  w skali Mohsa, a gęstość waha się od 2,303 do 2,385 g/cm³, współczynnik załamania wynosi 1,48–1,50^[6]. Pod względem chemicznym zawiera prawie 80% krzemionki, ponad 10% Al
2O
3 i domieszki K
2O, tlenków wapnia i manganu^[3] . Największe okazy osiągają 0,5 kg, zwykle jednak ważą około 8 gramów^[3] . Szacuje się, że do końca lat 80. XX znaleziono 55 tysięcy mołdawitów^[6].

Uważa się, że mołdawity powstały w wyniku uderzenia meteorytu, który utworzył krater Ries na południu Niemiec^[3] . Energia uderzenia prawdopodobnie doprowadziła do upłynnienia skał w miejscu spadku i wyrzucenia ich na odległość kilkuset kilometrów^[4]. Wiek krateru szacuje się na 14,8 mln lat^[4], zaś mołdawitów na ok. 14,4–14,9 mln lat (miocen)^[6].

Kolekcjonerstwo

Kamień ten jest ceniony przez kolekcjonerów, a także jubilerów, którzy stosują go zarówno w postaci nieobrobionej, jak i szlifowanej^[3] . W literaturze podaje się, że mołdawity odkryto w II połowie XVIII w.^[1][3] , jednak wśród kamieni szlachetnych i ozdobnych korony średzkiej ukrytej w połowie XIV wieku (skarb średzki) i znalezionej dopiero w 1988 r.^[7] stwierdzono dwa zielone tektyty o charakterze powierzchni charakterystycznej dla mołdawitów^[8].

W Czechach istnieje kilka muzealnych kolekcji mołdawitów, najczęściej jako część składowa większych zbiorów geologicznych czy mineralogicznych (Praga, Brno, České Budějovice). W Českým Krumlovie znajduje się muzeum poświęcone wyłącznie temu kamieniowi^[9] (Muzeum vltavínů, ul. Panská 19, Český Krumlov).

Galeria

• 
  Pobrużdżona powierzchnia mołdawitu
• 
  Typowa rzeźba powierzchni mołdawitu
• 
  Mołdawit z Moraw, ciemniejszy od czeskich
• 
  Wypolerowany mołdawit
• 
  Mołdawit zanurzony w otoczaku

Przypisy

Bibliografia

• AndrzejA. Manecki AndrzejA., Meteoryty. Oblicza gości z Kosmosu, Olszanica: Bosz, 2010, ISBN 978-83-7576-115-3, OCLC 751050672 .
• K.K. Maślankiewicz K.K., Kamienie szlachetne, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1987 .
• JerzyJ. Pietrusiński JerzyJ., JacekJ. Witkowski JacekJ. (red.), Klejnoty monarsze. Skarb ze Środy Śląskiej, Wrocław: Monumentis Patriae, 1996, ISBN 83-905087-0-2, OCLC 831004077 .
• wełtawit, [w:] WacławW. Ryka WacławW., AnnaA. Maliszewska AnnaA., Słownik petrograficzny, wyd. II popr. i uzup., Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1991, ISBN 83-220-0406-0 .
• MichałM. Sachanbiński MichałM., Kamienie szlachetne w klejnotach monarszych ze Środy Śląskiej, [w:] JerzyJ. Pietrusiński, JacekJ. Witkowski (red.), Klejnoty monarsze. Skarb ze Środy Śląskiej, 1996, s. 64–74, ISBN 83-905087-0-2 .
• vltavin, [w:] J.J. Żaba J.J., Ilustrowana Encyklopedia Skał i Minerałów, Chorzów: Videograf, 2014, s. 472–473 .