Bukowno

Zobacz też: Bukowno w innych znaczeniach tej nazwy.

Bukowno

miasto i gmina
Centrum Miasta
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	olkuski
Prawa miejskie	1962
Burmistrz	Marcin Cockiewicz
Powierzchnia	64,59[1] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	10 106[2] 156,5 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	32-332
Tablice rejestracyjne	KOL
Położenie na mapie powiatu olkuskiego Bukowno
Położenie na mapie Polski Bukowno
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bukowno
50°16′05″N 19°27′47″E/50,268056 19,463056
TERC (TERYT)	1212011
SIMC	0938404
Urząd miejski ul. Kolejowa 16 32-332 Bukowno
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Bukowno (do 1962 Bukowno-Osiedle^[3]) – miasto i gmina miejska w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[4]. Do 1975 r. miasto administracyjnie należało do województwa krakowskiego, a w latach 1975–1998 do katowickiego. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Bukowno.

Bukowno administracyjnie położone jest w zachodniej części województwa małopolskiego, między Krakowem a Katowicami, w jednakowej odległości (około 40 km) od obu miast. Bukowno należy do Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 10 106 mieszkańców^[2].

Dane ogólne

Miasto położone na granicy Wyżyn: Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej, nad rzekami Biała Przemsza^[5], Sztołą i Babą oraz Warwas, wśród lasów liściasto-iglastych. Znajdują się w nim Zakłady Górniczo-Hutnicze cynku i ołowiu Bolesław.

Bukowno jako wieś było znane w XV wieku. Prawa miejskie uzyskało w 1962 roku.

W mieście znajduje się baza sportowo-rekreacyjna z halą sportową i stadionem (Stadion MOSiR Bukowno).

W południowo-wschodniej części miasta (Bukowno Przeń) znajduje się powstały przed 1939 sztucznie zarybiony zalew "Leśny Dwór"^[6].

Według danych z roku 2006 Bukowno miało obszar 63,42 km², w tym:

• użytki rolne: 16%
• użytki leśne: 73%

Miasto stanowi 10,19% powierzchni powiatu.

Transport

Przez miasto przebiegają dwutorowa linia kolejowa PKP Katowice – Sosnowiec – Olkusz – Kielce, ze stacją osobowo-towarową Bukowno i przystankiem Bukowno Przymiarki. Miasto to jest węzłem kolejowym. W Bukownie funkcjonuje również Linia Hutnicza Szerokotorowa, z mijanką w zachodniej części miasta. Na terenie gminy Bukowno jest 60,2 km dróg, w tym 27,2 km dróg wojewódzkich (zarządzanych przez Wojewódzką Dyrekcję Dróg Miejskich w Katowicach) i 33 km dróg lokalnych miejskich (zarządzanych przez Urząd Miasta).

Na północ od Bukowna, w odległości 5 km przebiega droga krajowa nr 94.

Historia

Obszar gdzie obecnie leży Bukowno, leżący przy pograniczu z Krakowem stanowił od dawna ważny rejon gospodarczy. Od średniowiecza Starczynów należał do dóbr olkuskich, natomiast Stare Bukowno (pierwsza wzmianka w 1402 r.) do 1790 r. było własnością biskupów krakowskich i należało do klucza sławkowskiego. W 1795 r. obszar Bukowna dostał się pod zabór austriacki. Po Kongresie wiedeńskim został oddzielony od Krakowa wchodząc w granice ziemi olkuskiej w Królestwie Polskim (1815). W latach późniejszych rozpoczął się proces rozluźniania związków z Krakowem na rzecz powstającego Zagłębia Dąbrowskiego. Choć w latach 1945–1975 Bukowno przynależało administracyjnie do woj. krakowskiego to silny rozwój sieci komunikacyjnej i więzi społecznych wpłynął na pogłębienie wpływów GOP-u, co zostało utrwalone w 1975 r. administracyjną przynależnością do województwa katowickiego. W 1999 r. miasto weszło jednak w skład nowo utworzonego powiatu olkuskiego i podporządkowane tym samym zostało władzy wojewódzkiej w Krakowie.

Data	Wydarzenie
1402	Wzmianka o Starczynowie (obecnie część Bukowna).
1470	Pierwsze wzmianki o wsi Bukowno (dobra biskupów krakowskich)
XVI w.	Wydobycie rud ołowiu.
1555	Żupnik z Olkusza Jost Ludwik Decjusz zbudował huty ołowiu.
XVIII w.	Otwarcie huty.
1790	Osada przechodzi na własność skarbu Polski.
1795	Bukowno w zaborze austriackim.
1809	Bukowno w Księstwie Warszawskim.
1815	Bukowno w Królestwie Polskim.
1816	W województwie krakowskim, obwód olkuski.
1837	W guberni krakowskiej, powiat olkuski.
1841	W guberni kieleckiej, powiat olkuski.
1845	W guberni radomskiej, powiat olkuski.
1867	W guberni kieleckiej, powiat olkuski.
XIX w.	Ośrodek górnictwa cynku i ołowiu, działały kopalnie „Ulisses”. „Leonidas” i „Jerzy”.
1885	budowa Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej.
1919	W województwie kieleckim, powiat olkuski.
1945	W województwie krakowskim, powiat olkuski.
1950–1953	Rozwój miejscowości, związany z otwarciem zakładów górniczo-hutniczych „Bolesław”.
1958	Utworzenie osiedla o nazwie Bukowno-Osiedle z obszarów wsi Starczynów, Bór Biskupi i Podlesie[7]
1962	Nadanie Bukownie-Osiedlu praw miejskich i zmiana nazwy na Bukowno[8]
1975	W województwie katowickim.
1991	5 kwietnia – włączenie do miasta sołectw: Stare Bukowno (140,82 ha) i Wodąca (181,41 ha).
1999	W województwie małopolskim, powiat olkuski.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[9]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	10 765	100	5571	51,8	5194	48,2
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	169,7		87,8		81,9

• Piramida wieku mieszkańców Bukowna w 2014 roku^[10].

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Świętego Andrzeja Boboli^[11]
  • parafia Świętego Jana Chrzciciela^[12]
  • parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożycielki Wiernych w Bukownie – Borze Biskupim^[13].

Przy ulicy Kolejowej znajduje się kościół św. Barbary, wybudowany w roku 1870 obok nieistniejącego już szybu kopalni rudy cynku i ołowiu. W latach pięćdziesiątych XX wieku w konstrukcji zaczęły pojawiać się pęknięcia, spowodowane prowadzoną tuż pod kościółkiem działalność górniczą. W latach osiemdziesiątych XX wieku budowlę zdesakralizowano i przeznaczono do rozbiórki, której nie przeprowadzono^[14].

• Kościół polskokatolicki:
  • parafia Najświętszego Serca Jezusowego^[15]
• Kościół Wolnych Chrześcijan:
  • zbór w Bukownie (ul. Sławkowska 132)^[16]
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Bukowno-Południe^[17]
  • zbór Bukowno-Północ (Sala Królestwa Krążek 2)^[17][18].

Szkoła

W Bukownie znajduje się:

• Zespół Szkół nr 1 im. 1000-lecia Państwa Polskiego
• Zespół Szkół nr 2 im. Wł. St. Reymonta

Sport

W mieście działa klub sportowy Bolesław Bukowno^[19] oraz od 2012 roku Ludowy Zespół Sportowy Stare Bukowno, który kontynuuje tradycję KS Bukowianka Bukowno^[20].

Sąsiednie gminy

Bolesław, Jaworzno, Olkusz, Sławków, Trzebinia

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie Bukowna^[21]:

• Rudňany, Słowacja
• Čapljina, Bośnia i Hercegowina
• Gmina Ustka, Polska^[22]

Ludzie związani z Bukownem

 Zobacz też kategorię: Ludzie związani z Bukownem.

Znanymi mieszkańcami Bukowna są m.in.:

• Stanisław Pierzynka – działacz Ruchu robotniczego, wiceminister hutnictwa.
• Antoni Norman – duchowny polskokatolicki, od 2011 administrator diecezji krakowsko-częstochowskiej Kościoła Polskokatolickiego w RP.
• Marek Wierzbicki – piłkarz występujący na pozycji obrońcy.
• Edyta Krzemień – aktorka teatralno-musicalowa związana z Teatrem Muzycznym Roma.
• Alan Czerwiński – piłkarz grający na pozycji obrońcy.

Zobacz też

• Muzeum Górnictwa Rud w Bukownie
• Zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan w Bukownie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Bukowno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 272 .
• Bukówno (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 471 .
• Starczynów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 232 .